¿Que se segue existindo a tortura en España? ¡Apaga a cámara! x “Todo por Hacer”

Colamos (e traducimos) este artigo do “Todo por Hacer”, mais denantes queremos facer a observación de que non está á íntegra, dado que imos obviar o referente ao Informe do ano 2014 da Coordinadora para a Prevención e Denuncia da Tortura (CPDT), pois acá en Abordaxe xa déramos conta no seu día delo:

“Apaga eso [a cámara] y vamos a plantearnos los términos de la entrevista”. Estas foron as palabras espetadas polo Secretario de Estado de Seguridade no 2008 durante unha entrevista concedida á televisión australiana cando lle preguntaron por que o Estado español acumulaba tantas denuncias de tortura en réxime de incomunicación.

E é que todos os gobernos sempre negaron a existencia desta práctica, a pesar dos abundantes testemuños, denuncias, probas, documentación e as ocasionais condenas impostas a funcionarios/as públicos/as por torturar a persoas baixo a súa custodia.

No ano 2015, ademais, cumpriuse o 30º aniversario dun dos casos de tortura máis soados da historia da democracia: o de Mikel Zabalza, un mozo vasco que foi detido, acusado de pertencer a ETA. Foi visto por última vez nas mazmorras da benemérita e apareceu morto no río Bidasoa 20 días despois. O seu caso iniciou unha importante campaña esporeada por numerosos sectores sociais que esixía o esclarecemento da feitos fronte ao goberno socialista de Felipe González e José Barrionuevo, que se lavaban as mans. Aseguraban que Zabalza fuxira do centro de detención e non sabían que fora del. A campaña condenou con dureza os métodos empregados polas forzas de seguridade do Estado, cuxas prácticas máis suaves implicaban encapuchar aos/as detidos/as durante os seus interrogatorios.

Nunha sesión do Congreso dos Deputados de 1985 na que compareceu o Ministro do Interior Barrionuevo para relatar o caso de Zabalza, o deputado Juan María Bandrés (de Euskadiko Ezkerra) preguntou “¿Qué me dice usted, Sr. Ministro, de que a un detenido se le pueda poner una capucha de plástico en la cabeza durante un interrogatorio? Imagínese usted que hoy hubiera venido aquí y que los portavoces le pusiéramos capuchas para que usted declarase sin que nos reconociera. ¿Qué pensaría usted? Pues mi dignidad, y la suya, no son mayores que la dignidad de un terrorista detenido por la Guardia Civil. Y sin embargo se les interroga habitualmente con una capucha. No nos engañemos: la capucha en la cabeza de una persona durante tiempo largo no sirve sólo para no reconocer a quien le interroga, sino sirve para crear incomunicación sensorial. Es gravísimo. Produce una desorientación temporal y espacial, que es absolutamente denigrante”. É difícil imaxinar unha comparecencia parlamentaria así a día de hoxe. E é que nesta época, a tortura formaba parte do debate político cotián.

Na actualidade, seguen existindo torturas. Con todo, invisibilizáronse. ¿Imaxinades un debate parlamentario televisado sobre as prácticas das forzas de seguridade do Estado? ¿Imaxinades a alguén explicando en público que un terrorista ten a mesma dignidade que un Ministro? É impensable. O pacto de silencio ao redor da tortura levou á súa lexitimación. Por iso, calquera denuncia é contestada criminalizando aos/as denunciantes (tachándolles de fío-o-que-sexa) e ás asociacións que lles dan cobertura.

Entrevista a Ion Arretxe, por Gladys Martínez

Ion Arretxe foi unha das persoas detidas hai anos en Bilbao xunto a Mikel Zabalza. Coincidindo co 30º aniversario deste suceso, publicou o libro Intxaurrondo, la sombra del nogal. Tras a súa presentación, a periódico Diagonal publicou unha entrevista que lle realizou Gladys Martínez. Reproducimos algunhas das preguntas e respostas que se recolleron. Podes ler a entrevista completa en www.periodicodiagonal.net.

GM ¿Practicábase a tortura de maneira sistemática e institucionalizada?

IA A tortura en Euskal Herria foi unha práctica habitual, sobre todo na loita contra ETA, creo que con tres obxectivos. O primeiro é sacar información. A min cando me deteñen e sácanme de casa, o primeiro que fan é levarme ao monte, interrogarme nun río, creo que cunha necesidade urxente de sacar información. Aí pregúntanme polo comando, por onde están as armas… O segundo obxectivo é o de humillarche, esnaquizarche como persoa. E logo ten outro obxectivo de escarmento cara á sociedade, de que máis xente á túa ao redor vexa o que che pode pasar se estás metido en certas loitas ou en certos grupos ou se militas na esquerda abertzale.

GM ¿Que significaba o cuartel de Intxaurrondo para a sociedade vasca?

IA Sabiamos que se che detiñan e ías a Intxaurrondo ías pasalo moi mal, leramos testemuños de moita xente que pasara por Intxaurrondo e que fora torturada, pero nunca pensei que ía ser un inferno como o que foi, e que era un dispositivo totalmente pensado para a tortura. Ademais, o cuartel estaba dirixido naqueles momentos por Enrique Galindo e xente moi próxima a el, que eran os creadores e o núcleo duro do GAL. Os que me detiveron a min eran os mesmos que facía dous anos secuestraran, torturaran, mataran e enterraran en cal vivo a Lasa e Zabala.

GM ¿Cal é a responsabilidade dos xuíces?

IA Houbo unha conivencia moi grande dos xuíces, por exemplo, ao non aceptar as denuncias de tortura, ao non facerlles o debido caso. A tortura é moi incómoda, porque a existencia de tortura cuestiona o Estado de dereito, e eles non o van a permitir.

GM ¿Chamouche algunha vez algún xuíz para declarar por este caso?

IA Só declarei unha vez diante do xuíz na Audiencia Nacional [tras os dez días de incomunicación], e unha vez ante o xuíz de San Sebastián Francisco Ríos. E posteriormente, cada vez que se reabriu o caso, chamáronme, pero non desde o xulgado, senón desde os medios de comunicación. O meu primeiro testemuño está aí. Escoitar a un rapaz de 21 anos que che está contando como che sacan de casa, como che envolven en sacos de plástico, como che precintan, como che introducen nun río… debería ser o suficientemente forte para que un xuíz tómeo en consideración.

GM No libro dis algo máis, dis que a tortura é a “pedra angular sobre a que se fundamenta o edificio do Estado“. ¿Por que?

IA Penso que a nosa detención, que logo se chamou Caso Zabalza, realmente é o “exemplo Zabalza”, porque é o exemplo do que pasaba nas comisarías e en Intxaurrondo, e de súpeto convértese nun caso porque morre Mikel Zabalza. Todo iso estaba avalado pola Lei Antiterrorista, que se fai co fin único de permitir a tortura, de legalizala. ¿E como a legalizas? Pois tendo aos detidos durante dez días sen presenza de avogado nin de médico forense nin de ningunha persoa que che poida asistir. Só en presenza dos policías que che van a interrogar. Esta lei é unha peza importante do Estado para loitar contra calquera tipo de disidencia, neste caso a disidencia vasca. O Estado de dereito ten esa trampa para permitir a tortura. Eles buscan as físgoas para poder ter sempre as súas leis antiterroristas, e así legalizar a tortura e os abusos policiais.

GM ¿Cales son os efectos da tortura?

IA Faime unha graza tremenda cando din torturas psíquicas e torturas físicas. Non son torturas psíquicas… é a destrución da persoa. Eses dez días que estás en mans de tolos é a destrución da mente, da crenza na humanidade, do teu eu, da inocencia, de todo… Mira a Idoia Aierbe, a compañeira de Mikel Zabalza, non levantou cabeza desde que saíu de Intxaurrondo. Miras as fotos da primeira rolda de prensa que demos e ves a cara de tristeza que ten; esa moza non volveu a ter brillo nos ollos, e agora está nunha cadeira de rodas con 53 anos e non se acorda de nada. ¿E como non vai ser polo de Mikel Zabalza e polo seu paso por Intxaurrondo?

[Memorias] Inxtaurrondo, la sombra del nogal
Autor: Ion Arretxe. El Garaje Ediciones. Madrid 2015. 216 páxinas.

Inxtaurrondo, la sombra del nogal relata as vivencias do seu autor, Ion Arretxe (Rentería, 1964). Con 21 anos foi detido pola garda civil na madrugada do 26 de novembro de 1985, xunto a outras cinco persoas ás que non coñecía, acusados de pertencer a ETA. Torturado nun río e recluído no infame cuartel bilbaíno de Intxaurrondo ao amparo da Lei Antiterrorista, foi finalmente posto en liberdade sen cargos, do mesmo xeito que o resto de detidos. Excepto un deles, Mikel Zabalza, cuxo cadáver apareceu 20 días despois, esposado e flotando no río Bidasoa.

[Documental] Galdutako Objetuak
Creado pola Plataforma Mikel Zabalza Gogoan Herri Ekimena, Ahotsa.info e Filmotek. Colaboran Euskal Memoria, Egiari Zor, Periódico Diagonal e Sare Antifaxista.

Galdutako Objetuak significa en eúscaro “obxectos perdidos”. Foi a resposta que lle deron á nai de Mikel Zabalza no cuartel da Garda Civil de Intxaurrondo cando se achegou preguntando polo seu fillo, detido esa mañá: “si no encuentra a su hijo, busque en objetos perdidos”. O documental explora o impacto da tortura en Euskal Herria a través da historia da morte de Mikel Zabalza. Interveñen expertos internacionais, vítimas da tortura, familiares, activistas polos dereitos humanos e representantes de foros pola memoria histórica.