A liberdade, para qué?

Publicado no Xornal Anarquista Tierra y Libertad, Febreiro de 2016

Unha idea esaxerada de liberdade. Así se escoita con frecuencia definir á anarquía; esta definición con todo non di nada do tipo de liberdade do que se fala. Para dilucidar mellor a cuestión, tomemos a frase de Bertrand Russell: «A liberdade é o ben supremo do credo anarquista, e á liberdade téndese pola vía directa da abolición de todo control forzoso sobre o individuo por parte da comunidade». En realidade, os modelos de nova sociedade propostos polo movemento anarquista baséanse na harmonía espontánea ou en construír coa educación, a loita, etc. entre individuo e sociedade; o termo comunidade non é dos máis usados. No anarquismo, a liberdade vén sempre acompañada da igualdade. Neste sentido, o núcleo central da acción política do anarquismo é a abolición do Estado, ou mellor do Goberno. O liberalismo sempre acusou ao movemento anarquista de ser violento porque conta entre os seus primeiros obxectivos a abolición da propiedade privada. Os liberais fanse intérpretes do medo dos capitalistas, que ven na expropiación por parte dos traballadores unha intolerable intervención forzosa da comunidade na esfera da súa liberdade individual.

Por isto, hai liberdade e liberdade: a liberdade de explotar non é certamente das admitidas polos anarquistas, mentres que si o é a liberdade de expropiar a quen utiliza o monopolio dos medios de produción para explotar á maior parte da humanidade.

De igual forma que se expón o problema da liberdade no seo do movemento anarquista na loita política actual, farase mañá tras a revolución vitoriosa.

Unha das características distintivas do anarquismo é que non nace do pensamento dunha soa persoa, ou de poucas, senón da experiencia histórica das loitas de emancipación dos estratos populares, dos explotados. Os máis importantes teóricos do anarquismo brindaron, cos seus coñecementos e a súa capacidade de abstracción, unha contribución á definición de anarquía como conxunto de liñas mestras ao redor das que construír a sociedade futura, e do anarquismo como movemento político tendente á anarquía.

A liberdade de experimentación e o debate colectivo permitiron unha constante distinción do anarquismo ata chegar á elaboración do Programa Anarquista.

No marco do programa anarquista, a liberdade de experimentación e o debate colectivo permiten ao movemento anarquista identificar a praxe adecuada para a fase do enfrontamento de clase, na vía do desenvolvemento da autonomía de clase dos explotados, da autoorganización, da transformación social en sentido igualitario e antiautoritario.

Desde esta perspectiva, a libre experimentación e o debate colectivo permiten a verificación das diferentes alternativas estratéxicas, a súa síntese superior, o compartir experiencias. Neste proceso os intelectuais, os teóricos, teñen un papel na medida en que poñen a súa capacidade ao servizo do traballo colectivo, enlazando as problemáticas do momento cos principios básicos do anarquismo definidos en Saint-Imier. Quen, en nome da liberdade, tenta unha imposible síntese entre liberdade e autoridade, entre economía e comunismo, abandona tales principios, abandona a ligazón entre as loitas dos explotados, e a perspectiva de transformación revolucionaria acaba por perderse e colócase fóra do anarquismo, transformándose en inimigo da emancipación dos explotados, en inimigo da liberdade das masas.

A liberdade para todos se constrúe tamén limitando a liberdade dalgún. Os anarquistas combaten sobre o terreo das ideas ás ideoloxías reaccionarias, discriminatorias e violentas, contestando abertamente ás súas propugnadores. Isto non é unha novidade e non é unha simple imitación das prácticas violentas dos movementos autoritarios. Mentres existan explotadores e explotados, mentres haxa persoas que morran de fame, compañeiros presos do inimigo, mentres eles teñan periódicos e televisións para difundir mentiras, e mercenarios e armas para impoñelas, e nós esteamos desarmados, non é posible ningún debate. As clases privilexiadas, o Goberno, calquera goberno, están en guerra máis ou menos constante, máis ou menos aberta cos seus propios cidadáns, coa sociedade, e na guerra non se discute co inimigo. Por iso, cando os propagandistas do inimigo veñen aos barrios populares, diante das fábricas ou as escolas para difundir as súas mentiras, os anarquistas están alí para explicar as razóns da oposición, para incitar aos explotados a organizarse para combater a propaganda velenosa dos esquiroles, dos racistas, dos fascistas; para apoiar a autodefensa das masas.

Mesmo ao día seguinte da revolución vitoriosa, aos explotadores e aos gobernantes, e aos seus seguidores seralles negada a liberdade. É o que sostén, entre outros, Luigi Fabbri en Ditadura e Revolución: os anarquistas empeñaranse en que aos inimigos da humanidade non lles sexa concedida a liberdade «mentres conserven a súa condición de verdugos e nós non conquistásemos toda e completamente a nosa liberdade, non só de dereito senón tamén de feito».

A burguesía non ten ningún dereito para escandalizarse deste ataque á liberdade, á liberdade dos explotadores e dos inimigos da revolución: a idea da ditadura afirmouse nas revolucións burguesas, e a ditadura, a tiranía, cos seus inevitables estragos, foron as armas da burguesía contra o proletariado, os explotados, cada vez que estes últimos tentaron quitarse o xugo e poñer fin ao réxime da propiedade privada.

Isto que a ollos dos burgueses e dos seus aliados, dos seus lacayos máis ou menos ilustres, que desenvolven por conta da burguesía as artes liberais, o xornalismo, a avogacía, o ensino, a política, aparece como un ataque á liberdade; para as grandes masas, para os explotados, para as capas populares é en cambio unha idea esaxerada de liberdade, incluso unha práctica. É obxectivo do movemento anarquista ofrecer unha dirección inspirada na práctica da liberdade e en todo o movemento proletario e popular, desenvolvendo o espírito de autonomía e de liberdade entre as masas. Esta masa, habituada a esta práctica atopará na próxima revolución a ocasión e o medio para lograr realizacións hoxe inimaxinables. A concepción anarquista da liberdade nace desta práctica, non ten nada que ver coa teima pola afirmación exclusiva do propio eu, senón que une a liberdade do individuo á solidariedade na loita pola emancipación, pola abolición da explotación e da opresión, e só no seo desta loita, da loita de clases levada a cabo para a abolición das clases, onde a idea de liberdade materialízase na construción dos órganos de autoorganización e de autogoberno dos explotados.

Tiziano Antonelli 

Principios anarquistas

1.- A destrución de todo poder político é o primeiro deber do proletariado.

2.- Toda organización dun poder político chamado provisional e revolucionario para levar a esa destrución non pode ser outra cousa que un engano máis, e sería tan perigoso para o proletariado como todos os gobernos existentes na actualidade.

3.- Rexeitando todo compromiso para chegar á realización da revolución social, os proletarios de todos os países deben establecer, fóra de toda política burguesa, a solidariedade da acción revolucionaria.

Congreso de Saint-Imier, 1872

Programa Anarquista

1.- Abolición da propiedade privada da terra, das materias primas e dos instrumentos de traballo, a fin de que ninguén poida ter un modo de vivir explotando o traballo alleo, e tendo todos os humanos garantidos os medios de producir e vivir, poidan ser verdadeiramente independentes e poidan asociarse aos demais libremente en función do interese común e conforme ás propias simpatías.

2.- Abolición do goberno e todo poder que faga lei e impóñaa aos demais, ou sexa: abolición das monarquías, repúblicas, parlamentos, exércitos, policías, magistraturas e de todas as demais institucións dotadas de medios coercitivos.

3.- Organización da vida social a través de libres asociacións e federacións de produtores e de consumidores feitas e modificadas a favor da vontade dos seus compoñentes, guiados pola ciencia e a experiencia e libres de toda imposición que non derive das necesidades naturais, ás cales, vencido o home polo sentimento da mesma necesidade inevitable, voluntariamente sométese.

4.- Garantir os medios de vida, de desenvolvemento e de benestar aos nenos e a todos os que non estean en estado de prover ás súas necesidades.

5.- Loita contra as relixións e todas as mentiras, aínda que se oculten baixo o manto da ciencia, e instrución científica para todos, ata a súa máis elevado grao.

6.- Loita contra o patriotismo. Abolición das fronteiras; confraternización de todos os pobos.

7.- Reconstitución da familia, de modo que resulte a práctica do amor, libre de todo vínculo legal.